Ot çydamly çig malyň köp görnüşi we dürli klassifikasiýa usullary bar. Umuman, alty kategoriýa bar.
Birinjiden, ot çydamly çig mallaryň himiki düzümlerine görä klassifikasiýa
Ol oksid çig malyna we oksid däl çig malyna bölünip bilner. Häzirki zaman ylmynyň we tehnologiýasynyň ösmegi bilen käbir organiki birleşmeler ýokary öndürijilikli ot çydamly çig mallaryň başlangyç materiallaryna ýa-da kömekçi materiallaryna öwrüldi.
Iki, odadawaç çig mallaryň himiki düzümlerine görä klassifikasiýa
Himiki häsiýetlerine görä, ot çydamly çig mallary kremniý, sirkon ýaly kislota ot çydamly çig mallara; korund, boksit (kislota), mullit (kislota), pirit (şel), grafit we ş.m. ýaly neýtral ot çydamly çig mallara; magneziýa, dolomit çägesi, magneziýa kalsiý çägesi ýaly şel ot çydamly çig mallara bölmek bolýar.
Üçünjisi, önümçilik prosesiniň funksiýasynyň klassifikasiýasyna görä
Ot çydamly önümçilik prosesinde tutýan ornuna görä, ot çydamly çig mal esasy çig mallara we kömekçi çig mallara bölünýär.
Esasy çig mal ot çydamly materialyň esasy göwresidir. Kömekçi çig mallary baglaýjylara we goşundylar bölüp bolýar. Baglaýjynyň wezipesi ot çydamly materialyň önümçilik we ulanyş prosesinde ýeterlik berkligini üpjün etmekdir. Köplenç ulanylýanlary sulfit sellýuloza galyndylarynyň suwuklygy, asfalt, fenol smolasy, alýuminat sement, natriý silikaty, fosfor turşusy we fosfat, sulfatdyr we esasy çig malyň käbiri baglaýjy agentleriň, meselem, baglaýjy toýunlaryň roluny ýerine ýetirýär; Goşundylaryň wezipesi ot çydamly materiallaryň önümçiligini ýa-da gurluşyk prosesini gowulandyrmak ýa-da ot çydamly materiallaryň käbir häsiýetlerini, meselem, stabilizator, suwy azaldyjy agent, ingibitor, plastifikator, köpüklendiriji agent, dispersant, giňeldiji agent, antioksidant we ş.m. güýçlendirmekdir.
Dördünji, kislota we esaslaryň häsiýetine görä klassifikasiýa
Kislota we şeker görnüşine görä, oda çydamly çig mallary esasan aşakdaky bäş kategoriýa bölmek bolýar.
(1) Kislotaly çig mallar
Esasan kwarts, skuamkwarts, kwarsit, halsedon, kert, opal, kwarsit, ak kwarts çägesi, diatomit ýaly kremniýli çig mallardan ybarat bolan bu kremniýli çig mallar azyndan 90% -den gowrak kremniý (SiO2) saklaýar, arassa çig mallarda kremniý 99% -den gowrak bolýar. Kwartsly çig mallar ýokary temperatura himiki dinamikasynda, metal oksidleri bolanda ýa-da himiki täsir bilen gatnaşykda bolanda kislotaly bolýar we ereýän silikatlara birleşýär. Şonuň üçin, eger kremniýli çig malda az mukdarda metal oksidi bolsa, bu onuň ýylylyga çydamlylygyna düýpli täsir eder.
(2) ýarym kislotaly çig mallar
Ol esasan oda çydamly toýundyr. Öňki klassifikasiýada toýun kislotaly material hökmünde görkezilýärdi, aslynda bu laýyk däl. Oda çydamly çig malyň kislotalylygy esasy madda hökmünde erkin kremniý dioksidine (SiO2) esaslanýar, sebäbi oda çydamly toýun we kremniý çig malyň himiki düzümine görä, oda çydamly toýundaky erkin kremniý kremniý çig maldan has azdyr.
Umumy odadawamly toýunda 30% ~ 45% alýumin dioksidi bolany üçin we alýumin dioksidi seýrek ýagdaýda erkin ýagdaýda bolýar, kremniý bilen kaolinite (Al2O3·2SiO2·2H2O) öwrülýär, hatda artykmaç kremniý mukdary az bolsa-da, roly örän az. Şonuň üçin odadawamly toýunyň kislota häsiýeti kremniýli çig malyňkydan has gowşakdyr. Käbir adamlar odadawamly toýunyň ýokary temperaturada erkin silikata, erkin alýumin dioksidine bölünýändigine, ýöne üýtgewsiz däldigine, erkin silikata we erkin alýumin dioksidiniň gyzdyrylmagy dowam etdirilende kwarsa (3Al2O3·2SiO2) öwrüljekdigine ynanýarlar. Kwarsyň aşgar şlaklara garşy kislotaly garşylygy gowy we odadawamly toýunda alýumin dioksidiniň düzüminiň artmagy sebäpli, kislota maddasy kem-kemden gowşaýar, alýumin dioksidi 50% ýetende, aşgarly ýa-da neýtral häsiýetler, esasanam ýokary basyş astynda toýundan ýasalan kerpiçden ýasalan, ýokary dykyzlykly, ownuk ykjam, pes gözeneklilikli, aşgarly şlaklara garşylyk ýokary temperatura şertlerinde kremniý dioksidinden has güýçlidir. Kwarts eroziýa babatda hem örän haýal, şonuň üçin biz ot çydamly toýuny ýarym kislotaly hökmünde klassifikasiýa etmegi dogry hasaplaýarys. Ot çydamly toýun ot çydamly senagatda iň esasy we giňden ulanylýan çig maldyr.
(3) neýtral çig mal
Neýtral çig mallar, esasan, hromit, grafit, kremniý karbidi (emeli) bolup, islendik temperatura şertlerinde kislota ýa-da gidroksidi şlak bilen reaksiýa girmeýär. Häzirki wagtda tebigatda şeýle iki material bar, hromit we grafit. Tebigy grafitden başga-da, emeli grafit hem bar, bu neýtral çig mallar şlaklara uly garşylyk görkezýär, gidroksidi ot çydamly materiallar we kislota ot çydamly izolýasiýa üçin iň amatlydyr.
(4) alkal odadawaçly çig mal
Esasan magnesit (magnesit), dolomit, hek, oliwin, serpentin, ýokary alýumin oksidi kislorod çig mallary (käwagt neýtral), bu çig mallar aşgar şlaklaryna güýçli garşylyk görkezýär, esasan gurlan aşgar peçlerinde ulanylýar, ýöne esasan hem kislota şlaklarynyň himiki reaksiýasy we duza öwrülmegi aňsat.
(5) Ýörite ot çydamly materiallar
Esasan sirkon, titan oksidi, berilliý oksidi, seriý oksidi, toriy oksidi, ittriý oksidi we ş.m. Bu çig mallaryň dürli şlaklara garşy dürli derejeli garşylygy bar, ýöne çig mal çeşmesi köp däldigi sebäpli, köp sanly oda çydamly senagatda ulanylyp bilinmeýär, diňe ýörite ýagdaýlarda ulanylyp bilner, şonuň üçin oňa ýörite ot çydamly çig mal diýilýär.
Çig mallaryň döremegine görä bäş
Çig mallaryň öndürilişine görä, tebigy çig mallar we sintetik çig mallar iki kategoriýa bölünýär.
(1) tebigy ot çydamly çig mal
Tebigy mineral çig mallar henizem çig mallaryň esasy bölegi bolup durýar. Tebigatda duş gelýän minerallar olary düzýän elementlerden emele gelýär. Häzirki wagtda ýer gatlagyndaky elementleriň umumy mukdarynyň takmynan 90% -ini kislorod, kremniý we alýumin üç elementi düzýändigi, oksid, silikat we alýuminosilikat minerallarynyň bolsa tebigy çig mallaryň örän uly gorlary bolan aýdyň artykmaçlyklary döredýändigi subut edildi.
Hytaýda baý oda çydamly çig mal serişdeleri, dürli görnüşler bar. Magnezit, boksit, grafit we beýleki serişdeleri Hytaýyň oda çydamly çig malynyň üç sütüni diýip atlandyryp bolar; Magnezit we boksit, uly gorlar, ýokary hilli; Ajaýyp hilli oda çydamly toýun, kremniý, dolomit, magnezium dolomit, magnezium oliwin, serpentin, sirkon we beýleki serişdeler giňden ýaýran.
Tebigy çig malyň esasy görnüşleri: kremniý, kwars, diatomit, mum, toýun, boksit, sianit mineral çig mallary, magnezit, dolomit, hek daşy, magnezit oliwin, serpentin, talk, hlorit, sirkon, plagiozirkon, perlit, hrom demir we tebigy grafit.
Alty, himiki düzümine görä, tebigy odadawaç çig mallary aşakdakylara bölmek bolýar:
Kremniýli: kristall kremniý, kwars çägesi sementlenen kremniý we ş.m. ýaly;
2 ýarym kremniýli (fillahit we ş.m.)
③ Toýun: gaty toýun, ýumşak toýun we ş.m. ýaly; Toýun we toýun klinkerini birleşdiriň
(4) Ýokary alýumin: şeýle hem ýade diýlip atlandyrylýar, mysal üçin ýokary boksit, sillimanit minerallary;
⑤ Magniý: magnezit;
⑥ Dolomit;
⑦ Hromit [(Fe,Mg)O·(Cr,Al)2O3];
Sirkon (ZrO2·SiO2).
Tebigy çig mallar, adatça, has köp hapaçylyklary öz içine alýar, düzümi durnuksyz, öndürijiligi örän üýtgeýär, diňe birnäçe çig mal gönüden-göni ulanylyp bilner, olaryň köpüsi oda çydamly materiallaryň önümçilik talaplaryny kanagatlandyrmak üçin arassalanmaly, derejelenmeli ýa-da hatda kalsinlenmeli bolýar.
(2) sintetiki ot çydamly çig mal
Çig mal hökmünde ulanylýan tebigy minerallaryň görnüşleri çäkli we olar köplenç häzirki zaman senagatynyň ýörite talaplary üçin ýokary hilli we ýokary tehnologiýaly oda çydamly materiallaryň talaplaryny kanagatlandyryp bilmeýärler. Sintetiki oda çydamly çig mal adamlaryň öňünden dizaýn edilen himiki mineral düzümine we gurluşyna doly ýetip bilýär, onuň teksturasy arassa, dykyz gurluşy, himiki düzümini dolandyrmak aňsat, şonuň üçin hili durnukly, dürli ösen oda çydamly materiallary öndürip bilýär, häzirki zaman ýokary hünärli we ýokary tehnologiýaly oda çydamly materiallaryň esasy çig mallarydyr. Soňky ýigrimi ýylda sintetiki oda çydamly materiallaryň ösüşi örän çalt boldy.
Sintetiki ot çydamly çig mallar, esasan, magniý alýumin şpinel, sintetiki mullit, deňiz suwunyň magneziýasy, sintetiki magniý kordierit, sinterlenen korund, alýumin titanaty, kremniý karbidi we ş.m.
Ýerleşdirilen wagty: 2023-nji ýylyň 19-njy maýy
